در روایات باستانی ارامنه آمده است که حضرت نوح (ع) در مرند مدفون شده است و کلمه مرند از یک فعل ارمنی به معنای تدفین اشتقاق یافته است . ولی ارامنه امروزی عقیده دارند كه حضرت نوح (ع) در نخجوان فرود آمده و در این شهر نیز مدفون شده و قبر همسرش هم در مرند است . طبق نوشته های تورات ، مادر حضرت نوح (ع) در مسجد بازار مرند مدفون است . مورخان قدیم نوشته اند که مرند پایتخت (واسپورگان) در دوره ساسانی بوده و بقایای آتشکده ای در تپه خاکستری مرند می تواند دلیل آن باشد . ( سفر نامه ویلیامز جاکسون )
روایتی نیز وجود دارد که مرند از نام دختر ترسایی به نام ماریانا گرفته شده است . در توارخ قدیم مرند به نامهای مورندا ، مانداگارانا ، مادوند و مروند معروف بوده است . نشانه هایی از تمدن ساسانی و مادها در این منطقه وجود دارد که از طرف بسیاری از مورخان تایید شده است . بطلمیوس جغرافیدان معروف یونان از این منطقه به نام مانداگارانا نام برده و آن را یکی از آبادترین شهرها در تاریخ می خواند .